Sociale rechten zelfstandige

Een overzicht van je rechten als zelfstandige en de verantwoordelijke organisaties (2022-2023)

Recht op kinderbijslag (groeipakket)

Word je tijdens je zelfstandige carrière mama of papa? Dan krijg je als ouder een startbedrag en een kinderbijslag voor je kindje. In Vlaanderen heet dit het Groeipakket

Het groeipakket voor kinderen van zelfstandigen is gelijk aan het groeipakket bij werknemers.

Vanaf 1 januari 2019 hanteert elke regio in België zijn eigen systeem van kinderbijslag. In Vlaanderen kreeg dit nieuwe systeem van kinderbijslag de naam ‘Groeipakket’. Gezinnen kunnen nu zelf kiezen welk kinderbijslagfonds hun kinderbijslag zal uitbetalen. De aansluiting en uitbetaling van de kinderbijslag staat volledig los van het sociaal verzekeringsfonds.

Geef bij wijzigingen in de gezinstoestand of wijzigingen in de gegevens van het rechtgevend kind (geen student meer, verhuis, wijzigingen in hoederecht, …) alles onmiddellijk door aan je kinderbijslagfonds.

Alle zelfstandigen, die onderworpen zijn aan het sociaal statuut én een bijdrage verschuldigd zijn in HOOFDBEROEP, kunnen in principe aanspraak maken op het GROEIPAKKET.

Het groeipakket kan bekomen worden voor de eigen kinderen van de echtgenoten, voor de geadopteerde kinderen of voor de kinderen waarvan men pleegvoogd is. Het recht bestaat tenslotte ook voor klein- en achterkleinkinderen, neven en nichten op voorwaarde dat deze INWONEND zijn.

Voor niet-Belgen zijn de afspraken met het land van herkomst rond het groeipakket en de aanwezigheid van de kinderen in België bepalend voor het recht op uitkering van het groeipakket.

Lees hierover meer

Recht op ziekte- en invaliditeitsvergoeding

De gezondheidszorgen

Alle personen met een zelfstandig HOOFDBEROEP, die alle verschuldigde bijdragen betaald hebben, zijn in orde voor terugbetaling via het ziekenfonds bij ziekenhuisopnames, doktersbezoeken, terugbetaling bij de apotheker.

De ziekteverzekering voor zelfstandigen bestaat uit twee onderdelen: terugbetaling medische kosten en uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid. Twee belangrijke instanties spelen een rol bij je ziekteverzekering als zelfstandige:

het sociaal verzekeringsfonds int je sociale bijdragen waardoor je rechten opent in de ziekteverzekering;
het ziekenfonds is bevoegd voor de terugbetaling van je medische kosten en de uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid.

Ziekte- en invaliditeitsvergoeding

Sinds 1 juli 2019 verdween de carensperiode (wachtperiode) van 14 dagen indien de zelfstandige minstens 8 opeenvolgende dagen arbeidsongeschikt is. De zelfstandige heeft dan recht op een dagvergoeding van het ziekenfonds. Bij een ziekteperiode van maar 7 dagen kan er nog steeds geen aanspraak gemaakt worden op de uitkering. De datum van ondertekening door de arts op het attest van arbeidsongeschiktheid is bepalend voor de 1ste dag van ziekte. Het is dus van belang bij ziekte met arbeidsongeschiktheid vanaf dag 1 naar de dokter te gaan. Dit attest moet binnen de 7 dagen na de start van de arbeidsongeschiktheid aan het betrokken ziekenfonds afgeleverd worden. Bij laattijdige aflevering gaat een deel van de uitkering verloren.

Lees hierover meer

De moederschapsvergoeding

Het moederschapsverlof geeft recht op 12 weken rust waarvan 3 weken rust verplicht moeten genomen worden en 9 weken flexibel kunnen opgenomen in de 36 weken na de bevalling. De moederschapsvergoeding bedraagt 855,74 euro per week gedurende de eerste 4 weken, vanaf de 5de week 782,70 euro per week dit is voor 12 weken 9 684,56 euro en wordt toegekend aan de vrouwelijke zelfstandige of aan de aangesloten meewerkende echtgenote. Bij de geboorte van meerlingen wordt het moederschapsverlof 13 weken en de uitkering bedraagt hiervoor 10 467,26 euro. Sinds 01/01/2017 kan het moederschapsverlof vol- of halftijds opgenomen worden.

Het moederschapsverlof moet aangevraagd worden bij het ziekenfonds van de toekomstige moeder en dit kan ten vroegste na zes maanden zwangerschap en ten laatste zes weken na de bevalling.

Lees hierover meer

Vaderschapsverlof en -uitkering

De vaderschaps- en geboorte uitkering is enkel van toepassing voor de zelfstandigen in hoofdberoep.

Voorwaarde om recht te hebben op deze uitkering: de zelfstandige activiteit moet minstens 2 kwartalen in hoofdberoep uitgeoefend worden vóór het kwartaal van de geboorte én tijdens de kwartalen waarin de activiteit onderbroken wordt. Indien de vader nog geen aansluiting als zelfstandige had in de 2 kwartalen voor het kwartaal van de geboorte heeft hij alsnog recht als hij gedurende deze kwartalen onderworpen was aan een ander stelstel van de Belgische Sociale Zekerheid.

Daarbij geldt nog dat de geboorte ná 01 mei 2019 moet plaats gehad hebben en de band met het kind moet bewezen worden.

Lees hierover meer

Recht op pensioen

Zelfstandigen maken aanspraak op een pensioen voor de jaren waarvoor ze bijdragen in hoofdberoep aan hun sociaal verzekeringsfonds hebben betaald.

Het minimum pensioen van zelfstandigen en werknemers is sinds 01/04/2013 gelijkgeschakeld. Hoeveel het werkelijke pensioen gaat bedragen, hangt af van de hoogte van je aangegeven inkomsten en de duur van je loopbaan, net zoals bij de loontrekkende.

Om je pensioeninkomsten nog aan te vullen kan je kiezen voor een VAPZ (Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen). Lees hierover meer.

Het ouderdomspensioen of rustpensioen

Het minimum rustpensioen van een zelfstandige bij een volledige loopbaan bedraagt momenteel 26 069,93 euro per jaar (gezinspensioen) of 20 862,51 euro per jaar (alleenstaande).

Het overlevingspensioen

Het overlevingspensioen wordt toegekend aan de weduwe of weduwnaar van de zelfstandige. Het minimum overlevingspensioen bedraagt momenteel 20 583,71 euro per jaar bij een volledige loopbaan.

Lees hierover meer

Recht op sociale verzekering bij faillissement/onvermogen/gedwongen stopzetting

De sociale verzekering “overbruggingsrecht”

Gefailleerde zelfstandigen, zaakvoerders, bestuurders en werkende vennoten van een “onderneming” die failliet verklaard werd, de persoonlijk failliet verklaarde zelfstandig helpers en meewerkende echtgenoten/partners en gefailleerde niet-handelaren en vrije beroepen kunnen deze sociale verzekering aanvragen.
Ook onvermogende zelfstandigen die een collectieve schuldenregeling of een gerechtelijk akkoord genoten hebben voor de stopzetting van hun zelfstandige activiteit, kunnen van dit recht genieten.
Het overbruggingsrecht opent ook rechten bij een gedwongen stopzetting. De gedwongen stopzetting moet veroorzaakt zijn door een natuurramp, brand, vernieling (niet enkel door derden), allergie of een beslissing van een derde economische actor of een gebeurtenis met een economische impact.
Stopzetting wegens economische moeilijkheden.

De algemene voorwaarden zijn gelijk voor alle pijlers van het overbruggingsrecht maar voor elke pijler gelden nog specifieke toekenningsvoorwaarden.

Indien aan alle voorwaarden voldaan is, wordt gedurende 12 maanden een uitkering uitbetaald. Deze uitkeringen worden uitbetaald gedurende de eerste twaalf maanden vanaf de maand die volgt op het vonnis van faillietverklaring, op het vonnis van ontbinding van akkoord na faillissement of op de stopzetting.

Indien de loopbaan van de zelfstandige minimaal 15 jaar (60 kwartalen) telt wordt de duur van de toekenning van de uitkering verlengd naar 24 maanden (2 jaar).

Daarnaast opent de verzekering ook rechten in de ziekte- en invaliditeitsverzekering en gezinsbijslag gedurende maximum 4 kwartalen en dit zonder bijdragebetaling. Ook hier geldt een verlenging van de periode tot 8 kwartalen (2 jaar) indien de zelfstandige minimaal een loopbaan met opbouw van pensioenrechten van 15 jaar (60 kwartalen) kan aantonen.

De aanvraag kan tot uiterlijk het einde van het 2de kwartaal volgend op de stopzetting of op het faillissement ingediend worden.

De zelfstandige die hier recht op wil maken moet gedurende minstens 4 kwartalen zelfstandige in hoofdberoep geweest zijn. Bovendien moeten eerst alle andere rechten uitgeput worden.

Het gaat over een tijdelijk vangnet. De gedupeerde zelfstandige zal over zijn ganse zelfstandige carrière maximum 12 (24) maanden mogen gebruik maken van deze verzekering maar wel gespreid over verschillende schijven (periodes).

De zelfstandige die beroep wil doen op het overbruggingsrecht moet een aanvraag indienen bij zijn sociaal verzekeringsfonds vóór het einde van het kwartaal volgend op het kwartaal waarin het faillissement of de ontbinding van het gerechtelijk akkoord werd uitgesproken of de zelfstandige activiteit werd stopgezet. De aanvraag dient te gebeuren per aangetekend schrijven of door neerlegging van een verzoekschrift er plaatse.

Lees hierover meer

Recht op werkloosheidsuitkering

Behoud van recht op werkloosheidsuitkering

Een werknemer die een zelfstandig beroep begint maar die binnen een bepaalde termijn zijn zelfstandige activiteit om objectieve redenen terug stopt, kan zijn recht op werkloosheidsuitkeringen na de stopzetting hernemen.

Lees hierover meer

Meer info ook nog in het gewestelijk werkloosheidsbureau van de RVA of www.rva.fgov.be

Springplank tot zelfstandigheid

Deze maatregel is er voor de volledig werkloze die tijdens de werkloosheid een nevenactiviteit als zelfstandige wenst aan te vatten en het recht op uitkeringen gedurende een periode van 12 maanden wenst te behouden. Hiervoor moet altijd een aanvraag ingediend worden bij RVA aan de hand van documenten C1 en C1C en volgende voorwaarden moeten voldaan zijn:

De werkloosheid mag niet veroorzaakt zijn door de stopzetting of vermindering van arbeid als loontrekkende met het oog op het bekomen van de maatregel “springplank naar zelfstandige”;
Het zelfstandig bijberoep mag niet als hoofdberoep uitgevoerd geweest zijn gedurende de afgelopen 6 jaar, gerekend van datum tot datum ;
De werkloze moet als werkzoekende ingeschreven blijven en beschikbaar blijven voor de arbeidsmarkt;
De nevenactiviteit mag niet door derden uitgeoefend worden, in het bijzonder van een arbeidsovereenkomst of van een overeenkomst van onderaanneming, behalve heel uitzonderlijk; (te bespreken met RVA)
Het betreft geen activiteit als loontrekkende of een artistieke activiteit;
Het aantal arbeidsuren of het bedrag van de inkomsten mogen het karakter van een bijberoep niet overstijgen.

Er is geen onbeperkte cumul van de inkomsten van het inkomen uit het zelfstandig bijberoep en de werkloosheidsuitkeringen. Het dagbedrag van de werkloosheidsuitkering zal verminderd worden in functie van de inkomsten uit de nevenactiviteit.

Lees hierover meer op de infofiche van RVA

Recht op mantelzorg

Wordt een gezins- of familielid zwaar ziek? Als zelfstandige kan je kiezen voor het statuut van mantelzorger om voor iemand te kunnen zorgen die je dierbaar is. Je kan je zelfstandige beroepsactiviteit tijdelijk onderbreken om hem of haar bij te staan.

Je kan mantelzorg aanvragen wanneer je zorgt voor:

je echtgenoot of echtgenote;
je wettelijk samenwonende partner;
een bloed- of aanverwant tot de tweede graad;
elke persoon die volgens het Rijksregister met jou samenwoont op hetzelfde adres.

Als mantelzorger heb je recht op een uitkering. Als je jouw activiteit niet volledig onderbreekt, of slechts vermindert, heb je recht op een halve uitkering. Per aanvraag heb je recht op maximum 6 maanden uitkering en tijdens je hele loopbaan kan je maximum 12 maanden uitkering ontvangen. Je kan je activiteit één tot zes maanden per aanvraag onderbreken.

Je hebt geen recht op een mantelzorguitkering wanneer je al een onderbrekingsuitkering geniet van de RVA voor loopbaanonderbreking of tijdskrediet voor het geven van gelijkaardige zorgen. Ook wanneer je een andere uitkering in het sociaal statuut van de zelfstandigen hebt kan je geen beroep doen op een mantelzorguitkering.

Van zodra je minstens drie opeenvolgende maanden een uitkering als mantelzorger hebt ontvangen, word je vrijgesteld van sociale bijdragen. Je behoudt ook je sociale rechten op voorwaarde dat je kiest voor voltijdse arbeidsonderbreking. Op een ganse loopbaan heb je recht op vier kwartalen vrijstelling van sociale bijdragen.

Lees hierover meer